Spierbevangenheid

Spierbevangenheid is een nare aandoening bij een paard. De rug, lendenen en kruisspier van je paard verkrampen, waardoor hij moeite krijgt met bewegen. Meestal zie je na tien minuten tot een kwartier na aanvang van het werk een reactie. Bij een spierbevangen paard is de juiste behandeling bepalend voor het herstel, dus we vertellen je hier graag wat meer over.

Een spierbevangen paard: de oorzaken

De oorzaken van spierbevangenheid worden nog steeds onderzocht, maar tot nog toe zijn er enkele oorzaken bekend van spierbevangenheid:

1. Teveel krachtvoer (teveel suikers en zetmeel) in verhouding tot de hoeveelheid beweging. Deze variant staat vaak nog bekend als Maandagziekte. Paarden die tijdens rustdagen geen aangepast rantsoen krijgen, kunnen de volgende dag al spierbevangen raken.
2. Teveel opwinding of spanning (vaak erfelijk bepaald).
3. Over-inspanning, wanneer het paard of pony veel zwaarder moet werken dan het gewend is.
4. Kou door wind en/of regen op de spieren na (zware) inspanning waardoor het paard teveel gaat afkoelen en verkrampen.

Daarnaast zijn er verschillende erfelijke aandoeningen die ervoor zorgen dat een paard sneller spierbevangen raakt, zoals PSSM1, PSSM2 en HYPP. PSSM1 komt vooral bij Quarters, Paints, Appaloosa’s, Tinkers, Haflingers en trekpaarden voor, al is de aandoening ook bij warmbloeden gevonden. Paarden met PSSM1 hebben een probleem met de suikeropslag, waardoor ze het suiker uit de bloedbaan veel sneller opnemen en transporteren in de spieren. Daarnaast bouwen ze erg veel glycogeen op in de spieren, waardoor de paarden bij beweging een verstoorde energiehuishouding hebben en spierbevangen kunnen raken.

Drie niveaus van spierbevangenheid

Bij paarden onderscheiden we drie niveaus van spierbevangenheid: licht, middel en zwaar.

• Licht: het paard staat met omhoog gebogen rug en is stijf in de achterhand.
• Middel: het paard wil niet graag lopen, heeft een stijve en sterk verkorte pas, trilt en knikt in de achterhand. De spieren van de achterhand kunnen stijf, gezwollen en pijnlijk zijn. De urine kan roodbruin zijn.
• Zwaar: het paard weigert om te lopen, is sterk bezweet, angstig, heeft wijde neusgaten, de hart- en ademfrequentie zijn verhoogd en de urine is roodbruin. Het paard wil misschien zelfs graag liggen en komt liever niet overeind.

Dit kun je doen bij een spierbevangen paard

Er zijn een aantal dingen die je kunt als je vermoedt dat je paard spierbevangen is. Bij acute spierbevangenheid moet je sowieso altijd direct je dierenarts bellen. Als het om een ernstige vorm gaat, kun je door snel te handelen spierschade zoveel mogelijk beperken. Tips die je in de tussentijd kunt doen:

• Geef je paard ondertussen zoveel mogelijk rust. Laat hem of haar niet verplicht lopen en vervoer hem zo min mogelijk, als het echt nodig is overleg dit dan eerst met de dierenarts. Een trailerrit kan namelijk voor nog meer schade zorgen. Vaak zal de dierenarts na aankomst direct een infuus aanbrengen om de nieren te ontlasten bij de afvoer.
• Hou je paard warm onder een deken en zorg dat hij uit de wind staat. Heb je geen deken bij de hand, leg dan je jas over de achterhand.
• Zet hem in een ruime box, zodat je paard zich niet kan bezeren.
• Geef hem onbeperkt hooi dat laag in het suiker staat en laat hem voldoende drinken. Om zeker te weten hoeveel suiker er in je ruwvoer zit, kun je bij Pavo een Ruwvoer Quickscan laten doen.
• Stel een rantsoen samen in overleg met dierenarts. Voer in ieder geval tijdelijk geen krachtvoer, maar alleen structuurrijk hooi (geen kuil) of ruwvoervezels uit Pavo SpeediBeet of Pavo DailyPlus.
• Geef (tijdelijk) een voedingssupplement met een zeer hoge dosis vitamine C en vitamine B6, wat de versnelde afvoer van melkzuur uit de spieren stimuleert, zoals Pavo MuscleCare.
• Een spierbevangen paard heeft daarnaast baat bij extra magnesium en vitamine E.

Spierbevangenheid en voeding

Naast dat je overbelasting van de spieren altijd moet voorkomen door een goede warming-up en cooling-down te doen, speelt voeding ook een belangrijke rol bij spierbevangen paarden. Hieronder een aantal punten om rekening mee te houden:

• Een paard dat gevoelig is voor spierbevangenheid kun je het beste zo min mogelijk suiker en zetmeel geven. Kijk dus niet alleen naar het percentage suiker in je voer, maar ook naar het zetmeelgehalte. Deze waardes kun je terugvinden op het etiket van de voerzak. Een voorbeeld van een muesli met een laag suiker- en zetmeelgehalte is Pavo Care4Life, Pavo Nature’s Best en Pavo Ease&Excel.
• Daarnaast is het advies om op dagen dat jouw paard minder inspanning hoeft te leveren, ook minder (energierijk) te voeren. Geef bijvoorbeeld de avond van tevoren al minder krachtvoer. De hoeveelheid hooi kan wel hetzelfde blijven of geef iets meer ter compensatie.
• Belangrijk is ook dat je paard verdeeld over de dag zoveel mogelijk vrije beweging krijgt. Laat hem dus niet 23 uur achter elkaar op stal staan!
• Als je paard meer energie nodig heeft, kan o.a. plantaardige olie bijgevoerd worden; bijvoorbeeld 150-200 ml per dag. Olie is een energiebron die alleen aëroob (met zuurstof) verbrand kan worden. Lijnzaadolie is dan het meest geschikt voor gevoelige paarden. Bij deze manier van verbranding wordt geen melkzuur gevormd, zoals bij energie uit zetmeel en suikers wel het geval kan zijn. Bouw het voeren van de olie wel voorzichtig op.
• En uiteraard: geef ruim voldoende ruwvoer! Let er wel op dat de suikerwaarde niet te hoog is. Laat bij twijfel een ruwvoeranalyse uitvoeren, bijvoorbeeld met de Pavo Ruwvoer Quickscan.

Na herstel van spierbevangenheid

Wanneer je paard weer hersteld is en je weer aan het trainen bent, kun je hem dagelijks een spierverzorgend supplement geven met vitamine E, vitamine C en selenium, zoals Pavo Eplus. Dit draagt bij om spierverzuring te voorkomen en zorgt ervoor dat de spieren langer soepel blijven tijdens inspanning. Als je paard vaak last heeft van spierstijfheid of heel snel spierbevangen raakt, dan kun je ook dagelijks preventief Pavo MuscleCare voeren. Dit supplement zorgt ervoor dat de afvalstoffen in de spieren sneller worden afgevoerd.